Naslov (srp)

Etnobotanička istraživanja sorti kruške (Pyrus communis L.) centralne i jugozapadne Srbije i biološka aktivnost ekstrakata plodova : doktorska disertacija

Autor

Savić, Aleksandra, 1970-

Doprinosi

Živković, Jelena, 1980-
Džamić, Ana, 1972-
Jarić, Snežana, 1969-
Marin, Petar, 1957-
Janaćković, Peđa, 1968-
Alimpić Aradski, Ana, 1986-

Opis (srp)

Plod kruške se koristi u ljudskoj ishrani od nastanka ljudskog roda, pa do današnjih dana. Osimprijatnog ukusa, za ljudsku ishranu je od značaja njegov hemijski sastav, prisustvo antioksidanasa ivisoka biološka aktivnost. Brojna etnobotanička istraživanja ukazuju da se kruška koristi uetnomedicinske svrhe širom sveta i na Balkanskom poluostvu. Cilj ove doktorske disertacije jeutvrđivanje diverziteta autohtonih sorti krušaka na području centralne (rudničko-takovski kraj) ijugozapadne Srbije (srednje i donje Polimlje), etnobotaničko istraživanje, hemijska analizametanolnih ekstrakata ploda i delova ploda odabranih sorti kruške (pokožica, meso) i utvrđivanjenjihove biološke aktivnosti (antioksidativne, antineurodegenerativne, antidijabetične i citotoksične).Etnobotaničko istraživanje je rađeno metodom polu-struktuiranog intervjua, fizičko-hemijska analizaje rađena standardnim metodama, a fitohemijska karakterizacija je urađena korišćenjemspektrofotometrijskih metoda i HPLC-DAD analizom. Biološka aktivnost ekstrakata ploda jeutvrđena testiranjem njihove antioksidativne, antineurodegenerativne, antidijabetične i citotoksičneaktivnosti. Etnobotaničkom analizom je utvrđeno prisustvo 28 autohtonih sorti na području rudničko-takovskog kraja i 26 sorti na području Polimlja. Etnomedicinska upotreba kruške je izraženija uPolimlju. Ekstrakti ploda autohtonih sorti krušaka su bogati sekundarnim metabolitima, posebno izgrupe fenolnih jedinjenja. Pojedine sorte (Takiša i Lončara) imaju visoku vrednost ukupnog sadržajafenola u ekstraktu ploda, a pokožica sadrži višu vrednost sadržaja ukupnih fenola u odnosu na meso.Najzastupljenije fenolne komponente u pokožici su hlorogenska kiselina, arbutin i kvercitrin.Ekstrakti autohtonih plodova krušaka pokazali su značajnu antioksidativnu aktivost, a u testovimakoji se baziraju na različitim antioksidativnim mehanizmima izdvojile su se Takiša, Lončara iJeribasma. Svi testirani uzorci su slabo do umereno inhibirali aktivnost AChE, dok je najvišu TYRinhibitornu aktivnost pokazala pokožica Takiše, što je značajno za dalja istraživanjaantineurodegenerativne aktivnosti. Rezultati dobijeni ispitivanjem antidijabetične aktivnostipokazuju da su ispitivani uzorci slabo inhibirali α-amilazu, dok je inhibicija α-glukozidaze bila veomaznačajna. Posebno su se izdvojili ekstrakti Takiše, Lončare i Jeribasme, što je značajno za daljaispitivanja ploda kruške kao potencijalno antidijabetičnog sredstva. Testirani ekstrakti su imaliumeren citotoksični efekat na ćelije kolorektalnog karcinoma, dok je najveći citotoksični efekatpokazao ekstrakt ploda evropske kruške. Najveću biološku aktivnost su pokazale Takiša, a zatimLončara, Jeribasma i evropska kruška, čime se otvara mogućnost za njihova dalja istraživanja uishrani i u lekovite svrhe.

Opis (srp)

Biologija - Morfologija, fitohemija i sistematika biljaka / Biology - Morphology, phytochemistry and systematics of plants Datum odbrane: 13.06.2023.

Opis (eng)

The pear fruit has been used in human nutrition from the dawn of mankind to modern times. Apartfrom its pleasant taste, its chemical composition, and the presence of antioxidants and high biologicalactivity are also important for human nutrition. Numerous ethnobotanical studies indicate that thepear is used for ethnomedicinal purposes all over the world and also in the Balkans. The aim of thisdoctoral dissertation was to determine the diversity of autochthonous pear varieties in the area ofcentral (Rudničko-Takovski region) and south-western Serbia (Central and Lower Polimlje),ethnobotanical research, chemical analysis of methanol extracts of pear fruit and fruit parts (peel,flesh) and the assessment of their biological activity (antioxidant, antineurodegenerative, antidiabeticand cytotoxic). The ethnobotanical analysis was carried out by the method of semi-structuredinterview, physical-chemical analysis using standard methods, and the phytochemicalcharacterisation using spectrophotometric methods and HPLC-DAD. The biological activity of thefruit extracts was determined by testing their antioxidant, antineurodegenerative, antidiabetic andcytotoxic activity. The ethnobotanical analysis revealed the presence of 28 autochthonous varietiesin the Rudničko-Takovski region and 26 varieties in the Polimlje region. The ethnomedicinal use ofpear fruit is more intensive in Polimlje. The fruit extracts of autochthonous pear varieties are rich insecondary metabolites, especially from in phenolic compounds. Takiša and Lončara have a high totalphenolic content in the fruit extract, and the peel contains a higher total phenolic content than theflesh. The most abundant phenolic components in the peel were chlorogenic acid, arbutin andquercitrin. Extracts from autochthonous pear fruit showed significant antioxidant activity. In the testsbased on different antioxidant mechanisms, Takiša, Lončara and Jeribasma showed the strongestactivity. All samples of pear fruit extracts showed low to moderate AChE inhibitory activity, whilethe highest TYR inhibitory activity was exhibited by the peel of Takiša, which is important for futureantineurodegenerative research. The results obtained in testing the antidiabetic activity showed thatthe pear fruit extracts weakly inhibited α-amylase, while the inhibition of α-glucosidase wassignificant. The extracts from Takiša, Lončara and Jeribasma had the strongest antidiabetic activity,which is important for further testing of pear fruit as a potential antidiabetic agent. The extracts testedshowed moderate cytotoxic activity on colorectal cancer cells, with the extract from European pearfruit having the strongest effect. The significant biological activity was shown by the Takiša, followedby the Lončara, the Jeribasma and the European pear, which opens the possibility for further researchin the field of nutrition and medicine.

Jezik

srpski

Datum

2023

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC 3.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno 3.0 Austria License.

http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/at/legalcode

Predmet

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Sistematika biljaka

Pyrus; pears; autochtonous varieties; agrobiodiversity; ethnobotanical use; methanol extracts; chemical characterization; biological activity

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Sistematika biljaka

yrus; kruške; autohtone sorte; agrobiodiverzitet; etnobotanička upotreba; metanolni ekstrakti; hemijska karakterizacija; biološka aktivnost

582.639.22:581.6(497.11)(043.3)