Naslov (srp)

Ontogenija i filogenetski odnosi vrsta roda Niphargus Schiödte, 1947 (Crustacea: Amphipoda: Niphargidae) sa područja Srbije : doktorska disertacija

Autor

Petković, Matija, 1988-

Doprinosi

Miličić, Dragana, 1966-
Đikanović, Vesna, 1976-
Tomić, Vladimir, 1969-
Ilić, Bojan, 1985-
Dudić, Boris, 1977-

Opis (srp)

Pored brojnih pokušaja i informacija dobijenih analizom morfoloških karakteristika imetodama molekularne taksonomije jedan od najbrojnijih rodova slatkovodnih rakova na svetu, rodNiphargus, i dalje ima problematičnu i nerazrešenu taksonomiju. Predložene grupe dobijene naosnovu morfoloških analiza koje se danas koriste u sistematici nisu u skladu sa rezultatimamolekularno filogenetskih istraživanja. Nove vrste se često otkrivaju, mahom ih odlikujestenoendemičnost, a detektovan je i veći broj kriptičkih vrsta. Svega par vrsta nije vezano isključivoza subterestičnu slatkovodnu sredinu. Odsustvo cirkadijalnog ritma, male godišnje temperaturneoscilacije sredine koju naseljavaju i nepravilni priliv hranljivih materija je uslovio drugačije životnestrategije, uključujući i razviće, u odnosu na epigejske srodnike. Sve pripadnike roda karakterišeadaptacija na hipogejsku sredinu u vidu odsustva organa vida, izduženih ekstremiteta, većeg brojataktilnih dlačica, itd. Posebnu poteškoću u određivanju taksonomije ove grupe predstavlja to što sekod nekih vrsta određene morfološke strukture, koje se mogu koristiti ili se koriste kao taksonomskikarakteri, menjaju tokom ontogenije, čineći tako da juvenilni primerci jedne vrste liče na odraslejedinke druge vrste.U cilju rasvetljavanja filogenetskih odnosa i taksonomskog statusa u okviru roda Niphargus,korišćen je integrativno taksonomski pristup i kombinacija molekularnih markera. Vršeno je ipraćenje alometrijskih promena u toku ontogenije ključnih morfoloških karaktera različitihpreadultnih uzrasnih kategorija.Detektovani su glavni morfološki karakteri vrsta koje su do sada registrovane na teritorijiSrbije (151 morfometrijskih i 186 merističkih). Analiza karaktera je izvršena na sakupljenimuzorcima, kao na osnovu literaturnih podataka koji su do sada objavljeni za vrste koje naseljavajupodručje Srbije. Od 22 navedene vrste koje žive u Srbiji, vrsta Niphargus euserbicus je odabranakao organizam za dalju ontogenetsku studiju. Vrsta pripada morfološkoj grupi Niphargus remyi-ravanicanus, čija ontogenija do sada nije izučavana. Odabrani su određeni morfološki karakteri kojisu se pratili tokom ontogenije. Utvrđeno je koji su od stabilnih karaktera na nivou vrste podložnialometrijskom rastu. Vremensko javljanje trnova i bodlji na gnatopodama, pereopodama,epimeralnim pločama i telzonu u postembrionalnom razviću je predstavljeno sekvencom koja semože koristiti za upoređivanje među vrstama. Dobijeni podaci idu u prilog hipotezi da heterohronijaigra značajnu, ako ne i ključnu ulogu, u evoluciji ovog roda.Prilikom uzorkovanja i analiza u toku ove studije, detektovana je i nova vrsta za nauku,Niphargus mirocensis u speleološkom objektu Rakin ponor, planina Miroč, zapadna Srbija.Novootkrivena vrsta je ujedno i prva vrsta roda Niphargus na području Srbije koja jedokumentovana metodama molekularne genetike. Dobijeni molekularno-filogenetski rezulatisugerišu da vrsta pripada kladi jezerske ekomorfe rasprostranjene u Italiji i centralnoj oblastiDinarida. Vrsta ima markantnu morfologiju sa velikim i robusnim telom, dužim ekstremitetima,glomaznim i predatorskim gnatopodama, što je tipično za jezerski ekomorfe. Novo otkrićepredstavlja geografsko proširenje opsega pomenute klade, čije su vrste uglavnom poznate kaostenoendemične.

Opis (srp)

Biologija - Biologija razvića životinja / Biology- Biology of animal development Datum odbrane: 10.06.2023.

Opis (eng)

Even after countless experiments and information obtained by morphology and molecularbiology, one of the most numerous genera of freshwater crustaceans in the world, Niphargus, stillhas a problematic and unresolved taxonomy. The proposed morphological groups, which are usedtoday, are inconsistent with the molecular phylogeny. New species are frequently discovered andare mostly characterized by stenoendemicity, and a larger number of cryptic species have beendetected. Only a few species are not related exclusively to the subterrestrial freshwaterenvironment. The absence of circadian rhythm, smaller environmental annual temperatureoscillations, and irregular inflows of nutrients have conditioned different life strategies, includingtheir development, with regard to their epigeic relatives. The members of order are characterized byadaptation to the underground environment in the form of the absence of organs of sight, elongatedextremities, a larger number of tactile hairs, etc. In some species, certain morphological structures,which can be used or are used as taxonomic characters, are changing during ontogeny, which makesjuvenile specimens of these species resemble adult individuals of some other species.In order to resolve the phylogenetic relationships and taxonomical status of genusNiphargus, the combination of molecular methods and morphological analysis was used. Allometricchanges during the ontogeny of key morphological characters were also observed in specimens ofpre-adult age categories.Key morphological characters of the genus were detected (151 morphometric and 186meristic). Character analysis was performed on collected samples and from literature data, forspecies inhabiting the territory of Serbia. During sampling a species new to science was described,Niphargus mirocensis. Of the 22 listed species, Niphargus euserbicus was chosen to be a studyanimal for ontogenic analysis. The species belongs to the artificial morphological group Niphargusremyi-ravanicanus, whose ontogenetic development has not been studied so far. Characters tofollow during ontogenetic development were selected. They have been tested to be stable at thespecies level, susceptible to allometric growth and being polymorphic. The temporal occurrence ofthorns and spines in postembryonic development is presented by a sequence that can be used forcomparison between species. The obtained data further support the hypothesis that heterochronyplays a significant, if not a key role in the evolution of the genus.The newly discovered species Niphargus mirocensis, is the first species on the territory ofSerbia that is molecularly discriminated. The obtained phylogenetic results suggest that it belongs tothe clade of the lake ecomorph, also distributed in Italy and the central Dinaric region. The specieshas a recognizable morphology with a large and robust body, the longer body extremities, bulky andpredatory gnathopods, that is typical for a lake ecomorph. The new discovery represents ageographical expansion of the range of the mentioned clade, whose species are mostly known asstenoendemic.

Jezik

srpski

Datum

2023

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC-ND 3.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno - Bez prerada 3.0 Austria License.

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/at/legalcode

Predmet

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Embriologija i razviće životinja

ontogenija, filogenija, Niphargus, Srbija

595.380:591.3(043.3)

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Embriologija i razviće životinja

ontogeny, phylogeny, Niphargus, Serbia