Naslov (srp)

Uticaj formalnih, afektivnih i kontekstualnih činilaca na estetsku preferenciju oblih objekata : doktorska disertacija

Autor

Blanuša, Jelena D., 1987-

Doprinosi

Todorović, Dejan, 1950-
Marković, Slobodan, 1962-
Tošković, Oliver, 1977-
Zdravković, Sunčica, 1968-

Opis (eng)

There are two alternative hypotheses for explaining the preference for curvature: The threat hypothesis, according to which people are avoiding angular objects because they can be threatening, and the fluency hypothesis, which explains the curvature effect by the stronger neural response for curved objects. Regarding the threat hypothesis, we found a complex interaction between affective scores and complexity. In general, aesthetic estimation is increasing with the positivity of objects that are related to both angular and curved figures (Exp.1), when the threat of the stimuli was decreasing (Exp. 2a), as well with increasing pleasantness ratings (Exp. 2b). The only exeption was group of complex-curved figures. Furthermore, our result did not fully support the fluency hypothesis. We found that curved stimuli were processed more fluently only when the complexity of used stimuli was not controlled, while there is faster processing of the angular stimulus after matching complexity within a curved-angular pair of figures. Interestingly, our result showed that preferences could be changed in different contexts, so participants prefer curved figures in unthreatening and angular in more threatening contexts (Exp. 4). Preference can also be changed in the context of abstract paintings (Exp. 5). Finally, we aimed to test the relationship between the degree of curviness and aesthetic estimation. There was no difference between curved, angular and stimuli that contain both curved and angular elements (Exp. 6a), while estimation was increasing with the increasing angularity of the figure (Exp. 7).The results of our experiments showed that preference for the curvature could be modulated by formal, affective and contextual variables. Most of our experiments revealed that, after controlling for the complexity, anguangularity could be preferred over curviness, especially in the simple figures group.

Opis (srp)

Preferencija oblih naspram ugaonih formi je dobro dokumentovana u literaturi. U objašnjenju ovog fenomena naroĉito su se istakle dve hipoteze: (1) hipoteza opasnosti, prema kojoj se ugaone figure ne preferiraju jer su potencijalno opasne ili preteće i (2) hipoteza vizuelnog nametanja, prema kojoj se oble figure preferiraju jer proizvode snaţniju neuralnu reakciju. MeĊutim, ni za jednu od spomenutih hipoteza još uvek nema jasnih i nedvosmislenih bihejvioralnih potvrda.Prvi cilj naše studije bio je da proverimo navedene pretpostavke. Najpre smo testirali hipotezu opasnosti. Rezultati su pokazali sloţen obrazac odnosa izmeĊu afektivnih varijabli i obline. U sluĉaju kada ispitujemo estetsku preferenciju u zavisnosti od afektivnih skorova koji upućuju na to da li se figure vezuju za pozitivne ili negativne objekte iz okoline (Eksperiment 1), pokazuje se da estetska procena raste s povećanjem pozitivnosti afektivnih skorova za ugaone, kao i za oble-jednostavne figure, dok je kod oblih-kompleksnih figura postojala obrnuta tendencija. Sliĉan obrazac utvrĊen je kada smo posmatrali odnos estetske procene i procenjene opasnosti samih figura (Eksperiment 2a). Kada smo ispitali prijatnost figura (Eksperiment 2b), dobija se da estetska procena uvek raste u funkciji prijatnosti. Ovakvi rezultati nisu mogli sasvim da potvrde hipotezu opasnosti.Hipoteza vizuelnog nametanja ispitana je kroz zadatak vizuelne pretrage (Eksperiment 3) koristeći tri tipa dizajna stimulusa tokom pravljenja parova oblo-ugaono: (1) klasiĉan, bez posebne kontrole stimulusa u okviru para oblo-ugaono, (2) ujednaĉen po broju prevojnih taĉaka unutar para, i (3) simetriĉan, odnosno ujednaĉen po procenjenoj kompleksnosti. Rezultati su pokazali vizuelno nametanje obline samo u sluĉaju kada nije kontrolisana kompleksnost, dok se vizuelno nametanje ugaonog javlja u sluĉaju kada su stimulusi ujednaĉeni po formalnim svojstvima, zbog ĉega se zakljuĉuje da se pre moţe govoriti o vizuelnom nametanju ugaonosti nego obline. Ovi rezultati ne idu u prilog hipotezi vizuelnog nametanja oblosti, već sasvim suprotno, pokazuju vizuelno nametanje ugaonosti.Drugi cilj rada bio je da ispitamo uticaj kontekstualnih faktora na estetsku procenu. Ispitana je estetska procena obline u razliĉitim kontekstima (Eksperiment 4), gde je dobijeno da je procena obline povišena u kongruentnom (bezopasnom) kontekstu a sniţena u nekongruentnom (opasnom) kontekstu. Dalje, dobija se da se ugaonost preferira u opasnom kontekstu. Sliĉno se dobija kada se vrši procena umetniĉkih slika sa oblim i ugaonim elementima (Eksperiment 5): slike odreĊenih autora procenjuju kao lepše ako su oble, drugih autora ako su ugaone, dok se kod nekih autora nisu javile znaĉajne razlike. Ovakvi rezultati upućuju na to da postoji snaţan uticaj konteksta procene na preferenciju oblih odnosno ugaonih figura.U poslednjem delu studije ţeleli smo da ispitamo odnos obline i estetske procene tako što smo kreirali grupu srednje oblih stimulusa. Kada se kao srednja kategorija oblih koriste stimulusi koji imaju i oble i ugaone karakteristike (Eksperiment 6) – ne dolazi do razlika u preferenciji. Kada kontrolišemo kompleksnost stimulusa, pokazuje se da estetska procena raste sa porastom ugaonosti kod jednostavnih, i opada s porastom ugaonosti kod kompleksnih stimulusa. Kada se srednja grupa definiše kao srednje-obla, odnosno ni obla ni ugaona (Eksperiment 7), dobija se da estetska procena raste s porastom ugaonosti, odnosno pokazuje se preferencija ugaonih stimulusa. Ovi rezultati upućuju na to da je ugaonost, pre nego oblinu, ispravnije tretirati kao osnovnu karakteristiku stimulusa u istraţivanjima.Uopšte uzev, rezultati naših eksperimenata pokazali su da se preferencija oblosti moţe izgubiti pod uticajem formalnih (kompleksnost), afektivnih (afektivna ekološka valenca, opasnost i prijatnost) i kontekstualnih ĉinilaca (kontekst procene i umetniĉke slike). Veći broj naših eksperimenata ponudio je i suprotne zakljuĉke: da postoji preferencija ugaonosti, naroĉito na jednostavnim stimulusima, dok postoji tendencija preferencije oblog na kompleksnim stimulusima, iako ona nije potvrĊena u svim sluĉajevima. Potencijalno objašnjenje ovakvih rezultata moglo bi se naći u radu Predraga Ognjenovića, prema kome tek interakcija osnovnih svojstava stimulacije (ugaonost i kompleksnost) mogu dovesti do viših estetskih procena, te se preferiraju stimulusi koji su visoko ugaoni i nisko kompleksni, dok se nisko ugaoni (odnosno obli) stimulusi preferiraju tek u kombinaciji sa višom kompleksnošću.

Opis (srp)

Psihologija - Opšta psihologija / Psychology - General psychology Datum odbrane: 20.11.2021.

Jezik

srpski

Datum

2021

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC-ND 3.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno - Bez prerada 3.0 Austria License.

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/at/legalcode

Predmet

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Psihologija

preference for curviness, angularity, threat, visual pop-out, context

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Psihologija

preferencija obline, ugaonost, opasnost, vizuelno nametanje, kontekst