Naslov (srp)

Izloženost vršnjačkom nasilju i mentalno zdravlje mladih: uloga socijalne podrške : doktorska disertacija

Autor

Jordanova Peševska, Dimitrinka,

Doprinosi

Tenjović, Lazar, 1958-
Batić, Dragana
Petrović, Nikola, 1984-
Pavlović, Zoran M., 1980-

Opis (eng)

Vast majority of studies have shown a link between peer victimization in adolescents and mental health problems, such as depression and anxiety, stress and/or suicidal thoughts, plans and suicidal attempts. Beside the efforts to understand the negative outcomes for mental health as a result of exposure to some form of peer victimization, some studies highlighted the role of protective factors that can possibly reduce the negative effect of peer vicimization. The main aim of this research is to understand the relationship between exposure to peer victimization and mental health (symptoms of depression, anxiety, stress and suicidal thoughts, plans and suicidal attempts) of students in primary and secondary schools, and the potential role of social support between the link of peer victimization and mental health.By design the study is cross-sectional, transversal. A convenience sample was used including 1089 primary and secondary school students (42.5% male and 57.5% female) from 9 cities in the Republic of North Macedonia, aged from 11 to 17 years. A total of 380 respondents (34.9%) are primary school students, while 709 respondents (65.1%) are secondary school students. About 79.1% of students come from urban and 20.9% from rural areas. The procedure included pilot study, and the main study that was conducted in the period from April 15 to October 31, 2022. The study was conducted in line with ethical principles in scientific research.The following instruments were used in the empirical research: Questionnaire for sociodemographic data (gender, age, average grade in the last year, household income, and internet use by students); Peer Victimization Scale was used for measuring physical, verbal peer victimization, social manipulation, and property damage; Cyber Victimization Scale for measuring different forms of cyber peer victimization; DASS Scale for measuring negative emotional states of depression, anxiety and stress; Questionnaire for measuring suicidal thought, plans and attempting suicide; Multidimensional scale for social support, measuring social support of family, friends and significant others. The statistical analysis beside descriptive statistics, included Spearman coefficients of correlation, multiple regression analysis, analysis of relative weights and (Macro) Process softer for performing moderation analysis.Results show that the peer victimization among primary and secondary school students in the Republic of North Macedonia is a main educational and health problem. Some form of traditional/direct victimization one or several times were present in 86% of students, out of which verbal peer victimization was present in 69.8%; social manipulationin about 67.2%; cyber victimization (from sometimes to always) in case of 54.6% of students, damage of property in case of 50.7% students and physical peer victimization in case of 23.2% students. The results show that a large number of children suffer from mental health problems, with almost half of the students (48.4%) having some symptoms of anxiety, while approximately a third of them have some symptoms of depression (34.1%) and stress (30.6%). A total of 7.1% of students have suicidal plans and 12.6% of students have suicidal thoughts, while 4.6% of students reported suicide attempts. Depression, anxiety, stress, suicidal thoughts, plans and suicide attempts are more common among female respondents and high school students.The findings were analyzed through an ecological model of understanding violence, or identifying risk factors. 1) In relation to risk factors at the individual level, we can point out that gender, school age and school performance are relevant factors. Male students were11more exposed to physical and verbal peer victimization; while female students were more exposed to social manipulation; primary school students were more exposed to some form of traditional peer victimization, physical peer victimization, social manipulation and property damage, while secondary school students were more exposed to cyber peer victimization. Physical and cyber peer victimization are more common among students with lower academic performance. 2) In relation to risk factors at the interpersonal or relationships level, related to exposure to some form of traditional peer victimization, it was shown that they are associated with stress, depression, anxiety, suicidality and suicide attempts. Also, there are positive links between exposure to cyber peer victimization and anxiety, stress, depression, suicidality and suicide attempts. 3) Factors at the community level or household income proved to be significant factor. Students from families with lower monthly income are more exposed to some form of traditional peer victimization and social manipulation.Within the frame of the theoretical concept of risk and protective factors, exposure to cyber peer victimization, social manipulation and verbal peer victimization were identified as risk factors or predictors for depression. Identified risk factors or predictors for anxiety were exposure to: social manipulation, cyber peer victimization (with over two-thirds of the total variance), verbal peer victimization, and property damage. Exposure to verbal victimization, social manipulation, property damage, and cyber victimization were identified as significant predictors for stress. When predicting suicidal thoughts, plans and suicide attempts, the largest part of the total variance is explained on the basis of the predictor cyber peer victimization (approximately 2/3), while only a smaller share of the variance depends on the predictor property damage. The results showed that social support has a moderating role, or it s a protective factor, only in the model related to exposure to some form of traditional peer victimization and suicidal thoughts, plans and suicide attempts. In case of students who have a higher level of social support, the link between exposure to some form of traditional peer victimization and suicidal thoughts, plans and suicide attempts is reduced, and the social support has a moderating role.In order to protect students from negative consequences of exposure to peer victimization for their mental health, as a result, it is necessary to develop preventive programs at different levels of influence according to the ecological model. Prevention can include, for example: increasing enrollment of the number of children in preschool institutions, programs for the prevention of peer victimization in primary and secondary schools, educational programs for children about their rights, information about sexual, reproductive and mental health, programs for socio-emotional development, as well as various programs for positive parenting.

Opis (srp)

Brojne studije pokazale su povezanost između izloženosti vršnjačkom nasilju kod adolescenata i problema s mentalnim zdravljem, poput depresije i anksioznosti, stresa i/ili samoubilačkih misli, planova i pokušaja samoubistva. Pored nastojanja da se razumeju negativni ishodi izloženosti vršnjačkom nasilju, neki istraživači su ukazali na moguće zaštitne faktore koji mogu smanjiti negativni uticaj vršnjačkog nasilja. Stoga, predmet ovog istraživanja predstavlja razumevanje odnosa između izloženosti vršnjačkom nasilju i mentalnog zdravlja učenika (simptoma depresivnosti, anksioznosti, stresa i pojave suicidalnih misli ili pokušaja samoubistva) osnovnih i srednjih škola, kao i uloge koju socijalna podrška u tom odnosu ima.Istraživanje je neeksperimentalno, transverzalno, anketnog tipa. Korišćen je prigodni uzorak od 1089 učenika osnovnih i srednjih škola (42.5% učenika i 57.5% učenica), uzrasta od 11 do 17 godina, iz 9 gradova u Republici Severnoj Makedoniji. Ukupno 380 ispitanika (34.9%) pohađa osnovnu školu, dok 709 ispitanika (65.1%) pohađa srednju školu. U 79.1% slučajeva ispitanici potiču iz gradskih, a u 20.9% iz seoskih sredina. Postupak je obuhvatio pilot-istraživanje i glavno istraživanje, sprovedeno u periodu od 15 aprila do 31 oktobra 2022. godine i izvedeno u skladu sa etičkim principima o naučnim istraživanjima. U empirijskom istraživanju korišćeni su sledeći merni instrumenti: Upitnik za prikupljanje sociodemografskih podataka (pol i uzrast učenika osnovnih/srednih škola, prosečan uspeh u prethodnoj godini, etnička pripadnost, mesečni prihodi domaćinstava i korišćenje interneta od strane učenika); Skala izloženosti neposrednom vršnjačkom nasilju, kojom su mereni: izloženost fizičkom nasilju, izloženost verbalnom nasilju, izloženost socijalnoj manipulaciji i izloženost povredi imovine; Skala izloženost digitalnom vršnjačkom nasilju (mereni su različiti oblici digitalnog vršnjačkog nasillja); Skala depresije, anksioznosti i stresa – DAS, kojom su merena negativna emocionalna stanja depresivnosti, anksioznosti i stresa u poslednje dve nedelje; Upitnik za merenje suicidalnosti, (samoubilačke misli i ponašanja i pokušaji samoubistva); Multidimenzionalna skala socijalne podrške, kojom su mereni socijalna podrška porodice, i socijalna podrška druge značajne osobe. U statističkoj obradi podataka, pored mera deskriptivne statistike, korišćeni su Man-Vitnijev U-test, Spirmanov koeficijent korelacije, višestruka regresiona analiza, analiza relativnih pondera i posebni (Macro) Process za analizu moderatorske uloge socijalne podrške.Rezultati pokazuju da je vršnjačko nasilje kod učenika osnovnih i srednjih škola u Republici Severnoj Makedoniji veliki obrazovni i zdravstveni problem. Učenici su jednom ili više puta bili izloženi nekom obliku neposrednog vršnjačkog nasilja u 86% slučajeva, od čega verbalnom nasilju u 69.8% slučajeva, socijalnoj manipulaciji u 67.2% slučajeva, digitalnom nasilju (od ponekad do uvek) u 54.6% slučajeva, povredi imovine u 50.7% slučajeva i fizičkom vršnjačkom nasilju u 23.2% slučajeva. Rezulati pokazuju da veliki broj dece ima problem sa mentalnim zdravljem: skoro polovina učenika (48.4%) ima određene simptome anksioznosti, dok približno trećina njih ima simptome depresivnosti (34.1%) ili stresa (30.6%). Kod ukupno 7.1% učenika postoje samoubilački planovi ili samoubilačke misli (12.6%), dok je 4.6% učenika prijavilo pokušaje samoubistva. Kod ženskih ispitanika i učenika srednjih škola zastupljeniji su depresivnost, anksioznost, stres, samoubilačke misli, planovi i pokušaji samoubistva.9Nalazi su analizirani putem ekološkog modela o razumevanju nasilja, tj. identifikovanja faktorа rizika. 1) U odnosu na faktore rizika na individualnom nivou, možemo istaći da su pol, školski uzrast i školski uspeh relevantni faktori. Učenici muškog pola u većoj meri su bili izloženi fizičkom i verbalnom nasilju, dok su učenice bile izloženije socijalnoj manipulaciji; učenici osnovnih škola više su bili izloženi ukupnom neposrednom vršnjačkom nasilju, fizičkom nasilju, socijalnoj manipulaciji i povredi imovine, dok su učenici srednjih škola više bili izloženi digitalnom vršnjačkom nasilju. Kod učenika sa nižim školskim uspehom veća je zastupljenost fizičkog i digitalnog nasilja. 2) U odnosu na faktore rizika na nivou međuljudskih odnosa, vezane za izloženost različitim oblicima vršnjačkog nasilja, pokazalo se da je ukupna izloženost vršnjačkom nasilju povezana sa stresom, depresivnošću, anksioznošću, suicidalnošću i pokušajima samoubistva. Takođe, postoje pozitivne veze između izloženosti digitalnom nasilju i anksioznosti, stresa, depresivnosti, suicidalnosti i pokušaja samoubistva. 3) Faktori na nivou zajednice, pod kojima se podrazumevaju mesečni prihodi domaćinstva pokazali su se značajnim, pri čemu su učenici iz porodica sa nižim mesečnim prihodima izloženiji ukupnom neposrednom vršnjačkom nasilju i socijalnoj manipulaciji.U odnosu na teorijski koncept faktora rizika i protektivnih faktora, u okviru ovog istraživanja kao prediktori za pojavu depresivnosti izdvojili su se izloženost digitalnom nasilju, izloženost socijalnoj manipulacij i izloženost verbalnom nasilju. Pri predviđanju anksioznosti faktori rizika ili prediktori bili su izloženost socijalnoj manipulaciji, izloženost digitalnom nasilju (sa preko dve trećine udela u ukupnoj varijansi), izloženost verbalnom nasilju i izloženost povredi imovine. Kao značajni prediktori stresa izdvojili su se izloženost verbalnom nasilju, izloženost socijalnoj manipulaciji, izloženost povredi imovine i izloženost digitalnom nasilju. Pri predviđanju samoubilačkih misli, planova i pokušaja samoubistva najveći deo ukupne varijanse objašnjava se na osnovu prediktora izloženost digitalnom nasilju (približno 2/3), dok se samo manji udeo predviđanja oslanja na prediktor izloženosti povredi imovine. Rezultati su pokazali da socijalna podrška ima moderirajuću ulogu, tj. predstavlja zaštitni faktor samo kod modela koji se odnosi na samoubilačke misli, planove i pokušaje samoubistva. Kod učenika koji imaju viši nivo socijalne podrške veza između izloženosti ukupnom neposrednom nasilju i samoubilačkih misli, planova i pokušaja samoubistva je slabija, odnosno socijalna podrška ima moderirajuću ulogu.Da bi se učenici zaštitili od negativnih posledica po njihovo mentalno zdravlje, nastalih kao rezultat izloženosti vršnajčkom nasilju, potrebno je planiranje preventivnih programa na različitim nivoima uticaja, a prema ekološkom modelu. Prevencija, tako, može obuhvatiti: povećanje obuhvata dece u predškolskim ustanovama, programe za prevenciju vršnjačkog nasilja u osnovnim i srednjim školama, edukativne programe za decu, koji se odnose na prava, nasilje, seksualno, reproduktivno i mentalno zdravlje, programe za socio-emocionalni razvoj, kao i različite programe pozitivnog roditeljstva.

Opis (srp)

Psihologija - Klinička psihologija / Psychology - Clinical Psychology Datum odbrane: 19.09.2023.

Jezik

srpski

Datum

2023

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC-ND 3.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno - Bez prerada 3.0 Austria License.

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/at/legalcode

Predmet

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Psihologija

depresija, anksioznost, stres, suicidalnost, vršnjačko nasilje, učenici, socijalna podrška

OSNO - Opšta sistematizacija naučnih oblasti, Psihologija

depression, anxiety, stress, suicidality, peer victimization, students, social support